Aşı Ve Antiserum Lojistik FaaliyetleriAşılar, stratejik ve biyolojik ürünlerdir. Üretildiği andan uygulandığı ana kadar belirli ısıda ve koşullarda saklanmakta ve taşınmaktadır. 

Aşı Ve Antiserum Lojistik Faaliyetleri

Lojistik faaliyetleri aşı ve antiserumların tüketim analizlerinin yapılmasından, tedarik, saklanma, sevkiyat ve atık yönetim süreçlerinin tamamını kapsamaktadır. Bağışıklama hizmetlerinin bel kemiğini lojistik faaliyetleri oluşturmaktadır. Bakanlığımız gerek insan kaynağı gerek teknoloji kullanımı konusunda aşı lojistik faaliyetlerinde dünyanın sayılı ve lider ülkelerinden birisidir.

Aşı ve antiserumların ücretsiz temin edildiği ve uygulandığı üç ülkeden birisidir. Tüm süreçler eğitimli ve tecrübeli insan kaynağı ile başarılı bir şekilde yürütülmektedir.

Lojistik faaliyetleri üç alt başlıkta toplanmaktadır;

1. Planlama ve Tedarik,
2. Depolama ve Dağıtım
3. Soğuk Zincir Yönetimi ve İzlenmesi

Soğuk Zincir – Aşı Ve Antiserum Lojistiğin En Önemli Bileşenidir

Soğuk zincir, bir aşının etkinliğini üretiminden kişiye uygulanana kadar koruyan ve ihtiyacı olanlara yeterli miktarda etkin aşının ulaşmasını sağlayan insan ve malzemeden oluşan sistemdir.

Zamanında ve istenilen miktarda aşı temin edilemediği durumlarda, aşılanması gerekli hedef nüfusun aşıları eksik uygulanmasına yol açacaktır. Bunun yanı sıra zamanında yeterli miktarda aşının olduğu ancak aşının etkinliğinin yeterli olmadığı durumlarda olabilmektedir. Etkinliği olmayan aşılarla hedeflenen nüfusun tamamının aşılanması durumunda toplum aşılanmasına rağmen istenilen düzeyde bağışıklık sağlanmamış olacaktır. Her iki durumda da antijenler ile ilgili hastalıklar toplumda hala görülmeye devam edecektir. Bu nedenle soğuk zincir Bağışıklama Programının ve lojistiğin en önemli bileşenlerinden biri olarak büyük önem taşımaktadır.

İnsanlar soğuk zincirin son derece önemli parçasıdır. Sistem içinde en modern cihazlar yer alsa bile kişiler aşıyı ve cihazları gerektiği gibi kullanamıyorsa veya sorunların giderilmesi için zamanında müdahale edemiyor ise soğuk zincir etkili olmayacaktır.

Ülkemizde 1985 yılından itibaren soğuk zincir eğitimleri kapsamlı bir şekilde yaygınlaştırılmaya başlanmıştır. Bakanlığımız bünyesinde Temel Sağlık Genel Müdürlüğümüz tarafından 2005 Mayıs ayında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) teknik yayınları temel alınarak ilk kapsamlı “Soğuk Zincir ve Lojistik Yönetimi” ayrıntılı olarak tanımlanmış ve rehberi basılmıştır.
Bağışıklama ile ilgili mevzuat 1930 yılında yayınlanan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu dur. Bu kanun kapsamında yapılması gerekli zorunlu aşılar, ithal edilen aşılar için izinlerin verilmesi, uygulamanın kimler tarafından yapılacağına dair maddeler yer almaktadır. Genişletilmiş bağışıklama programı için ilk mevzuat 1980’li yıllarda yayınlanmıştır. 2008 Yılında Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi güncellenmiş yayınlanmıştır. Mevcut son güncelleme 2009 yılında yapılmıştır.
Zaman içerisinde teknolojik gelişime bağlı soğuk zincir takipleri ve hastalık programlarında yapılan değişikliklere bağlı olarak aşı programlarına eklenen antijenlere ait değişikliler için her bir süreç resmi yazılar, genelgeler ile güncellenmiştir.

Tüm Aşılar Isıya Hassastır

Aşıların üretimi sonrasında son kullanıcıya ulaşıncaya kadar belirli ısı (+2°C - +8°C) aralığında tutulması gerekmektedir. Bununla birlikte bazı aşılar sıcaklığa bazı aşılar ise donmaya karşı hassas olan ürünlerdir. Belirlenen limitler dışına çıkıldığında aşıların etkinliği azalmakta veya kaybolmaktadır. Ancak, aşılar güvenlik endeksi yüksek biyolojik ürünler olduğu için özellikle üst sıcaklık limit aşımlarında kısmen daha dayanıklıdır. Bunun yanı sıra bazı aşılar (BCG, Kızamık, KKK, Kızamıkçık, Suçiçeği, Meningokoksik Menenjit) güneş ışığı, floresan gibi ultraviyole ışığına hassas ürünlerdir.

Ürün Tedarik Zinciri; Bağışıklama Programının Belkemiğidir. 

Bağışıklama programında hastalık programlarının izlenmesi, programlarla ilgili antijenlerin, antiserumların, enjektörlerin ve atık kutuları dahil programlarla ilgili tüm ürünlerin temin edilmesi, uygulanması ve atık yönetimi Sağlık Bakanlığı ve Aşı Önlenebilir Hastalıklar Dairesi Başkanlığının görev tanımında yer almaktadır.
Ürün tedarik zinciri sırasıyla ürün için planlama, ihale-sipariş, üreticilerin kontrolü, ürün kontrolü-sevkiyatı, ürünün merkez depo teslimatı, analizi, raporlaması, kayıtları, il depoları, ilçe depoları, son kullanıcı depo/dolaplarına ulaştırılması uygulanması ve atık yönetimi ile bir bütündür.

Aşı Güvenliği

Tedariği sağlanan tüm aşı ve antiserumlar temel olarak üçlü gözetim ve koruma altındadır.Her ürün satın alınmaz; Uluslararası kabul görmüş ve testlerden geçirilmiş ürünler tedarik edilmektedir. Ürünün kendisi ve üretim kalitesi dikkatle incelenir.
Ülkemiz referans laboratuvarlarında analize sokulur; Tedariği sağlanan her ürünün her serisi analiz raporu bulunmasına rağmen tekrar analize sokulur. Uygun çıkması durumunda kullanıma sunulur.
Dünyanın ilk ve en ileri teknolojili soğuk zincir izleme sistemleri kullanılmaktadır; Yerli kaynaklar kullanılarak Bakanlığımız tarafından geliştirilen Aşı Takip Sistemi ve DSÖ tarafından onaylı sıcaklık kayıt ve izlemcileri ile soğuk zincir 7/24 her noktada izlenmektedir.

Aşı ve Antiserumlar Stratejik Ürünlerdir

Bulaşıcı hastalıklar Dünya üzerinde insan yaşamının başladığı zamanlardan günümüze kadar her zaman büyük sorunlar oluşturmuştur. Hastalıklar çok fazla kişileri etkilemiş, sakatlıklara ve ölümlere yol açmıştır. Aşıların bulunması ve geliştirilmesi sonrasında, aşı ile önlenebilir bulaşıcı hastalıkların görülme sıklığında, bu hastalıklara bağlı sakatlıklarda ve ölümlerde azalmalar görülmüştür. Bununla birlikte aşılama çalışmalarına bağlı olarak çiçek gibi bazı hastalıklara ait etkenler dünya üzerinden yok edilmiştir. Yine yürütülmekte olan program sayesinde 1998 yılından itibaren çocuk felci hastalığı artık ülkemizde görülememektedir. 2002 yılında ülkemiz poliodan arındırılmış ülke sertifikası almıştır.
Dünya da son yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere ve ulaşım imkanlarının artmasına bağlı olarak insanlar çok kısa sürede ülkeler arasında geçiş yapabilmekte dolayısı ile bulaşıcı hastalıklar ülkeler arasında kısa sürede yayılabilmektedir.
Ülkemizde temin edilen aşı ve antiserumların lojistiği ve soğuk zincir uygulaması Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. AFAD ve 112 acil hizmetler birimleriyle saatler içerisinde entegre olabilecek, ülke genelinde aşı-antiserum lojistik ve soğuk zincir alt yapısı için 35.000 m3 üzerinde depolama kapasitesine, 14 frigorifik kasalı özel tasarlanmış kamyon ve treyler, 81 ilimizde 300 adetin üzerinde soğuk hava deposu, 150 den fazla özel tasarlanmış frigorifik kasalı il içi dağıtım aracı, 13.000 adetin üzerinde aşı saklama dolabı ve 23.000 den fazla standart aşı nakil kabı alt yapısı kullanılmaktadır. 11.000 üzerinde uç noktada on-line sıcaklık ve stok izlemi yapılmaktadır. Sistemin genelinde 70.000 den fazla sağlık personeli 24 saat faaliyetlerini başarılı bir şekilde yürütmektedir. Yıllık ortalama 45 milyon doz aşı ve antiserum tüketilmektedir.

2010 yılında geliştirilen uygulama ile her bir doz aşı karekod ile kimliklendirilmiş ve daha sonrasında her bir dozun stok ve ısı takibinin sağlanması amacı ile 2014 yılında kullanılmaya başlanan ve her geçen gün yeni modüller eklenmesiyle daha da gelişen ve “akıllı” özellikler eklenen halen dünyada ilk ve tek olma ünvanını elinde tutan Aşı Takip Sistemi(ATS) )geliştirilmiştir.
   • Aşı nerede ?
   • Hangi aşıyı,
      • kim,
      • kime yaptı ?
   • Aşı ısı kayıtları ?
       • Soğuk zinciri güvenli mi ?