Haydi Büyükler Aşıya: Türkiye’de Erişkinlere Yönelik Aşı Uygulamaları:
Tüm dünyada, son yıllarda erişkinlerin bağışıklaması da en az çocuklar kadar önemsenmeye başlanmıştır. Erişkinlerde mortalite ve morbidite ile sonuçlanabilecek birçok hastalık aşı ile önlenebilmektedir.
Ülkemizde ileri yaş nüfusun giderek artmasıyla, kronik hastalıklar ve kanserlerde de buna bağlı bir artış meydana gelmekte olup bu durum erişkin aşılamasının giderek daha da ön plana çıkmasına yol açmıştır.
Bakanlığımız, erişkin bağışıklamasının giderek artan öneminin farkında olup gerek çocukluk döneminde bağışıklama takvimi yarım kalan gerekse de bağışıklığın pekiştirilmesi amacıyla ek aşılamalara ihtiyacı olanlar ile gebeler, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, bağışıklık yetmezliği bulunanlar ve diğer risk gruplarındaki kişilerin enfeksiyon hastalıklarından korunması hedefleri doğrultusunda aşılama çalışmalarını yürütmekte ve desteklemektedir. Erişkin aşılaması, bebeklik döneminde aşı takvimine uygun olarak aşılanmamış kişilerin aşılanması için bir fırsat olarak görülmelidir.
Ülkemizde, 1985 yılından bu yana yürütülmekte olan Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) kapsamında aile hekimleri tarafından erişkin yaş grubuna uygulanan aşılar aşağıda özetlenmiştir.
Erişkin Tip Tetanos Aşısı
Daha önce aşılanma durumu kayıtlı olmayan tüm erişkinlerin 3 doz erişkin tip difteri-tetanos (Td) aşısı ile aşılanarak primer aşılamalarının tamamlanması gerekmektedir Primer aşı serisi tamamlanan tüm yetişkinlere 10 yılda bir Td aşısı uygulanmalıdır.
Doğurganlık Çağı Kadın/Gebe Aşılamaları
Gebelikte tetanos aşısı olmak, bebekleri ölümcül yeni doğan tetanosuna karşı korumak için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, çocukluk çağında aşılanmamış, aşılanma durumu bilinmeyen, eksik aşılanmış veya tam aşılanmış ancak son 10 yıl içinde pekiştirme dozu almamış tüm gebelere tetanos aşısı uygulanmalıdır.
Hiç aşılanmamış gebelerin, en az biri Tdab (difteri, tetanos, asellüler boğmaca) olacak şekilde, 4 hafta arayla iki doz tetanos aşısı yaptırmaları önerilmektedir. 18-24 hafta aralığında bir doz Tdab aşısı yapılan gebelere, 4 hafta sonra bir doz Td (difteri-tetanos) aşısı uygulanmalıdır. Aşının koruyuculuğu, ikinci dozdan 1 ay sonra yeterli düzeye ulaştığından, bu aşılama şeması doğumdan en az 1 ay önce tamamlanmalıdır. Bu uygulama ile, yaşamının ilk aylarında boğmacaya karşı savunmasız olan bebeklerin, anneleri aracılığıyla korunması amaçlanmaktadır.
Ayrıca virüslerin neden olduğu zatürreden kaynaklanan anne ölümlerinin önlenmesi amacıyla tüm gebelere grip aşısı uygulaması gereklidir. Gebeler için grip aşıları reçete edildiği takdirde ücretsiz olarak karşılanır. Grip aşısı gebeliğin her döneminde uygulanabilir. Grip aşısı gebelere tek doz olarak uygulanmalı ve her gebelikte tekrarlanmalıdır.
Kızamık Kızamıkçık Kabakulak (KKK) Aşısı
Kişinin iki doz kızamık içeren aşı (1980’lerden sonra doğanlar için) ya da KKK (2006 yılından sonra doğanlar için) aşısı uygulandığına ya da kızamık geçirdiğine ilişkin kayıt var ise veya laboratuvar tetkikleriyle bağışık olduğu gösterilmiş ise aşılanmasına gerek yoktur. Bunun dışında, gebelik dönemi dışındaki tüm erişkinlere dört hafta arayla bir doz KKK aşısı uygulanmalıdır.
Ülkemizde kızamıkçık aşısı 2006 yılında çocukluk çağı ulusal aşı takvimine eklenmiştir. Dolayısıyla kişi 2006 yılından önce Bakanlık tarafından uygulanan kızamık aşıları kızamıkçık aşısıyla kombine olmadığı için kişi aşılanmış olsa bile kızamıkçık virüsüne karşı korunmamaktadır. Bu nedenle özellikle doğurganlık çağında olan gebelik dönemi dışındaki tüm kadınlara ve iki doz KKK aşısı uygulandığına ilişkin kaydı olmayan diğer tüm erişkinlere KKK aşısı uygulanması önem taşımaktadır.
KKK aşısı olmayan tüm erişkinlere, talepleri halinde, aile hekimleri tarafından dört hafta arayla iki doz olarak ücretsiz uygulanmaktadır.
Pnömokok Aşısı
Aşılanma özellikle yaşlı kişiler için önemlidir. Yaşlandıkça bağışıklık sistemi zayıflar ve enfeksiyonlarla savaşmak daha zor olabilir. 65 yaş ve üzerindeki kişilerin pnömokok bakterisinin neden olduğu zatürre, kan iltihabı, menenjit gibi ciddi hastalıklardan korunması amacıyla iki doz pnömokok aşısı önerilmektedir. Konjuge pnömokok aşısı ücretsiz olarak sağlık kuruluşlarında uygulanmaktadır. Polisakkarit pnömokok aşısı ise Sağlık Uygulama Tebliği kapsamında tanımlanan risk gruplarına, reçete edilmesi halinde bedelleri karşılanmaktadır. Aşılama şemaları sağlıklı olma ya da eş zamanlı riski arttıran bir hastalık bulunma durumuna göre farklılaşmaktadır. Bu aşılarla ilgili bilgi sahibi olmak için aile hekiminize başvurunuz.
Grip Aşısı
Grip aşısı bedeli; 65 yaş ve üzerindeki kişiler ile yaşlı bakımevi ve huzurevinde kalan kişilerin bu durumlarını belgelendirmeleri halinde sağlık raporu aranmaksızın yılda bir defaya mahsus olmak üzere karşılanır.
Altta Yatan Hastalık, Durum veya Mesleğinden Dolayı İlave Risk Altında Bulunan Erişkinlere Yönelik Aşı Uygulamaları:
Hepatit A Risk Grubu Aşılamaları
Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan Hepatit A Kontrol Programı kapsamında, sağlık kurumlarına başvuruları durumunda belirlenen tüm risk gruplarına (Bakınız Hepatit A Aşısı Risk Grupları) ücretsiz olarak aşı uygulaması yapılmaktadır.
Hepatit B Risk Grubu Aşılamaları
Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan Hepatit B Kontrol Programı kapsamında, sağlık kurumlarına başvuruları durumunda belirlenen tüm risk gruplarına (Bakınız Hepatit B Aşısı Risk Grupları) ücretsiz olarak aşı uygulaması yapılmaktadır.
Bu risk gruplarının dışında, hekimin yüksek risk nedeniyle aşı yapılmasını uygun bulduğu kişilere sağlık kuruluşlarında Hepatit B aşısı uygulaması ücretsiz olarak uygulanabilir.
Pnömokok Aşıları
Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan pnömokokal hastalıklara yönelik kontrol programı kapsamında çocukluk dönemi aşılamalarına ek olarak yetişkinler ve risk grupları için de aşılama programları (Bakınız Pnömokok Aşısı Risk Grupları) uygulanmaktadır. Pnömokok bakterilerinin neden olduğu hastalıkların, özellikle 65 yaş ve üzerindeki yetişkinlerde, kronik hastalıkları olan kişilerde ve hastalık ya da ilaç kullanımı nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde uzun sürme, hastaneye yatış gerektirme ve ölümcül seyretme olasılıkları daha yüksektir.
Pnömokok hastalığı riskini arttıran hastalıkların bulunması durumunda konjuge pnömokok aşısı ile polisakkarit pnömokok aşısının uygulanması bu ciddi ve ölümcül olabilen hastalıklardan korunmayı sağlar. Konjuge pnömokok aşısı ücretsiz olarak sağlık kuruluşlarında uygulanmaktadır. Polisakkarit pnömokok aşısı ise Sağlık Uygulama Tebliği kapsamında tanımlanan risk gruplarına, reçete edilmesi halinde bedelleri karşılanmaktadır.
Grip Aşıları
Grip aşısı bedeli; astım dâhil kronik akciğer ve kalp ve diğer kronik hastalıkları olan erişkinler için hastalıklarını belirten sağlık raporuna dayanılarak tüm hekimlerce reçete edildiğinde yılda bir defaya mahsus olmak üzere devlet tarafından karşılanır.
Detaylı bilgi için tıklayınız (Bakınız Grip Aşısı Uygulanması Gereken Erişkin Risk Grupları)
Ayrıca, 2005-2006 grip sezonundan bu yana, tüm sağlık çalışanlarının (kamu, üniversite) grip aşısı ile aşılanabilmesi için Bakanlığımız tarafından yaklaşık grip aşısı alınmakta ve illere dağıtımı yapılmaktadır.
Detaylı bilgi için tıklayınız (Bakınız Mesleğe Bağlı Risk Grubu Aşılaması)
Seyahat Aşılamaları:
Seyahat eden kişilerin, yolculuk yapacakları ülkedeki bulaşıcı hastalık risklerine uygun olarak aşılanması, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) “International Travel and Health” Programı önerileri doğrultusunda (http://www.who.int/ith/en/) gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde, bu aşılar Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’ne bağlı seyahat sağlığı birimlerinde uygulanmaktadır.
Güncel seyahat aşıları ve ülkeler bazında sağlık gereklilikleri hakkında bilgiye DSÖ Seyahat Sağlığı Rehberi veya Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’nün resmi web sitesi üzerinden ulaşılabilir.
Detaylı bilgi için tıklayınız (http://www.seyahatsagligi.gov.tr/).
Hac-Umre Aşılamaları:
Hac ve Umre ziyaretine gidecek kişilere meningokok, çocuk felci ve kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşılarının uygulanması önerilmektedir.
Meningokok Aşılamaları
Meningokokal hastalık, Neisseria meningitidis adlı bakteri tarafından oluşturulan ve ölümle sonuçlanabilen ciddi bir enfeksiyondur. Bu bakteri, menenjit (beyin ve omuriliği saran zarların iltihabı) ve kan enfeksiyonuna (meningokoksemi) yol açabilir. Daha nadir olarak, zatürre, kalp iltihabı (endokardit) ve eklem iltihabı (artrit) gibi komplikasyonlara da neden olabilir. Meningokok bakterisi, insandan insana bakteriyi taşıyan kişilerin solunum salgıları aracılığıyla bulaşır. Enfeksiyon, öksürme, hapşırma sırasında ağızdan yayılan damlacıklar veya solunum sekresyonlarıyla doğrudan temas yoluyla yayılabilir. Özellikle yakın temas (aynı ortamda uzun süre bulunma, ortak eşya kullanımı vb) bulaş riskini artırabilir.
Meningokokal hastalık sıklığı dünyada, Sahra altı Afrika olarak adlandırılan Afrika kıtasının ortasında menenjit kuşağında (batıda Senegal’den doğuda Etiyopya’ya kadar) en yüksektir. Özellikle bu bölgeden olmak üzere, diğer ülkelerden gelen milyonlarca Hac ve Umre ziyaretçisinin bulunduğu kalabalık topluluklar, önleyici tedbirlerin alınmaması durumunda meningokok hastalığının bulaşması ve yayılması için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Sık el yıkanması, tüm bulaşıcı hastalıklar için en önemli korunma yöntemidir. Ayrıca, önleyici tedbirler olarak; öksürme, hapşırma durumunda ağız ve burnun kapatılması, havlu, bardak vb. kişisel malzemelerin paylaşılmaması önem taşır. Hastalığa karşı aşı uygulanması meningokok enfeksiyonlarından korunmada en önemli basamaktır.
Suudi Arabistan tarafından, Hac, Umre ve sezonluk çalışma için tüm ülkelerden gelen yetişkinlerin ve iki yaşından büyük çocukların dört bileşenli (ACYW135) aşıyla en az bir doz aşılanmış olmaları istenen bir koşuldur. Sağlık Bakanlığımız tarafından Hac ve Umre ziyaretine gidecek 2 yaşından büyük çocuklara ilave olarak 2 yaşında ve daha küçük çocuklarımızın da korunması için dört bileşenli konjuge meningokok aşısının uygulanması önerilmektedir. Aşı(ACW135Y-Tetanos Toksoidi), bakterinin A, C, Y, W135 tipleri ile oluşan hastalıklarına karşı etkilidir. Aşılama şeması; uygun aralıklarla yapılmış, 6 hafta – 7 ay arası bebeklerde 3 doz, 7-12 ay arasında iki doz, 12 aydan büyüklerde tek doz şeklindedir. Koruyuculuğun sağlanması için doktorunuz tarafından önerilecek aşılama şemasının, Hac ve Umre ziyaretinden 10 gün öncesinde tamamlanması gerekmektedir.
Çocuk felci aşısı uygulaması
OPA’nın (Ağızdan verilen çocuk felci aşısı) gitmeden mümkünse en az dört hafta önce uygulanması önerilmektedir.
KKK(Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak) Aşısı uygulaması
Kayıtlı iki doz KKK aşısı olmayanlara uygulanması önerilmektedir.