Otizm tek bir hastalık olmayıp, otizm spektrum bozukluğu (OSB) adı ile tanımlanan, erken çocukluk çağında belirti veren, beyin gelişimi ile ilgili bir bozukluktur. Sosyal-iletişimsel alanda yetersizlikler, sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgilenmeler ile seyretmektedir. Bu tanım otistik bozukluk/çocukluk otizmi, yaygın gelişimsel bozukluk, çocukluğun dezintegratif bozukluğu ve Asperger Sendromu’nu kapsamaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri CDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi)’nin son verilerine göre sıklığı 1000 de 14.6 oranında olup, erkeklerde kızlardan 4.5 kat daha sık görülmektedir.
2005 yılında yapılan bir çalışmada sıklığı 10.000 de 30-60 olarak saptanmış olup, 40 yıl önceki verilere göre (10.000 de 4-5) belirgin artış görülmüştür. Bu artış büyük oranda tanı kriterlerindeki değişiklikler, tanı koymada kullanılan farklı yöntemler ve aileler ile sağlık çalışanlarının artmış farkındalığına bağlıdır. ABD’de yapılan bir çalışmada otizm sıklığında artış saptanan yıllarda, zeka geriliği ve öğrenme güçlüğü tanısı alan hastalarda azalma görülmüş olup, bu durum gerçekte otizm tanısı alması gereken vakaların farklı tanılarla izlendiğini düşündürmektedir.
OSB, nedeni henüz tam olarak aydınlatılamamış bir durum olup, çoklu genetik faktörler ve gen-çevresel etmenlerin etkileşimi rol oynamaktadır. İkiz eşi ve kardeşi OSB tanısı alan, ebeveyn yaşı ileri olan, premature veya düşük doğum ağırlığı ile doğan, OSB dışı herhangi bir genetik, psikiyatrik, nörolojik veya gelişimsel hastalık tanısı alan çocuklarda OSB görülme sıklığı artmaktadır.
Yıllar içinde otizm tanısı alan vaka sayısındaki artış nedeniyle pek çok faktör araştırılmış olup; bunlar arasında özellikle aşılar içerisinde bulunan tiomersal da bulunmaktadır. Ancak yapılan çalışmalarda, bu zamana kadar uygulamadaki herhangi bir aşının otizm yaptığı gösterilememiştir.
Tiomersal (thiomersal,thimerosal) ağırlığının yaklaşık % 49’u cıvadan oluşan antibakteriyel etkili bir organik bileşiktir. Yıllarca tüm dünyada özellikle aşılarda bakteri bulaşmasına karşı koruyucu madde olarak kullanılmış olup, aşılar dışında kozmetik malzemeleri, göz damlaları ve antiseptik spreylerde de kullanılmaktadır.
Etil cıva ve metil cıvanın vücuttaki yarı ömrü farklı olup, aşılarda bulunan tiyomersal bir etilcıva bileşiğidir ve vücuttaki yarı ömrü ortalama 7 gündür (4-10 gün). Etilcıva vücutta kan-beyin bariyerini geçmez ve dışkı ile vücuttan atılır. Yapılan bir çalışmada tiomersal içeren aşı uygulandıktan sonra bebeklerde kan, idrar ve dışkıda cıva düzeyleri ölçülmüş ve normal aralıkta bulunmuştur.
Yapılan çalışmalar göstermiştir ki, tiomersal içeren ve içermeyen aşı uygulanan çocuklar arasında OSB gelişimi açısından fark yoktur. Ayrıca aşıdan tiomersal çıkarıldıktan sonraki yıllarda otizm görülme sıklığında da artış görülmüştür. Tiomersal otizme yol açsaydı, aşıdan çıkarıldıktan sonra otizm gelişme oranında düşüş olması beklenirdi.
Dünya Sağlık Örgütü aşıların içindeki tiomersal bileşiğinin yenidoğan, çocuk veya yetişkinler için toksik olmadığını bildirmektedir. Yine CDC tarafından yapılan çalışmalarda tiomersal içeren aşıların otizme yol açmadığı gösterilmiştir.
Aşıların otizmle ilgisi olduğunu savunan kişilerin bir diğer iddiası ise KKK (Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak) aşısının otizme yol açtığıdır. Bu konuyla da ilgili dünyada pekçok araştırılma yapılmış, ancak hiçbirinde aşının doğrudan otizme yol açtığı gösterilememiştir. Dünya Sağlık Örgütünün son bildirisinde KKK aşısının otizmle ilişkisi olmadığı tekrar vurgulanmıştır. DSÖ Aşı Güvenliği Genel Komitesinin (GACVS) yaptığı ayrıntılı araştırmalar ışığında; Avrupa İlaç Ajansı (EMEA) Patentli Tıbbi Ürünler Kurulu (CPMP)’nun Mart 2004’teki çalışmasında da Thiomersal içeren aşılarla yapılan bağışıklama ile özel nörolojik gelişim bozuklukları arasında herhangi bir ilişki olmadığı bildirilmiştir.
Amerikan Bağımsız Sivil Ulusal Bilim Akademileri (NAS), İlaç Enstitüsünün (IOM) 2004’teki raporunda da otizm ile kızamık içeren aşılar ya da koruyucu olarak thiomersal içeren aşılar arasında bir bağlantı olmadığı ve tamamen rastlantısal olduğu sonucuna varılmış ve İlaç Enstitüsü (IOM) başkanı Harvey V. Fineberg 7 Ağustos 2005’de NBC televizyonunda yayımlanan mülakatında bir kez daha Thiomersal ile otizm arasında ilişki bulunmadığını beyan etmiştir. Avrupa ülkelerinde ve diğer pek çok ülkede aşılarda koruyucu olarak Thiomersal kullanımı devam etmektedir.
Kızamık aşısının da SSPE ve otizmle herhangi bir ilişkisinin bulunmadığı, DSÖ Aşı Güvenliği Küresel Danışma Komitesi (GACVS) tarafından da deklare edilmiştir. Bu konuda Lancette yayınlanan makale kaldırılmış ve yazan kişi meslekten men edilmiştir.
Sonuç olarak, Tüm dünyada yapılan çalışmalarda hiçbir aşının doğrudan otizme yol açtığı gösterilememiştir. Otizm halen nedeni tam olarak aydınlatılamamış bir gelişimsel bozukluktur.
KAYNAKLAR
1-Association Between Thimerosal-Containing Vaccine and Autism. Anders Hviid, MSc; Michael Stellfeld, MD; Jan Wohlfahrt, MSc; et alMads Melbye, MD, PhD. JAMA. 2003;290(13):1763-1766.
2-Autism spectrum disorder. In: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, American Psychiatric Association, Arlington, VA 2013. P.50.
3-Incidence of autism spectrum disorders: changes over time and their meaning. Rutter M. Acta Paediatr.2005 Jan;94(1):2-15.
4-Mercury concentrations and metabolism in infants receiving vaccines containing thimerosal: a descriptive study. Pichichero ME, Cernichiari E, Lopreiato J, Treanor J. Lancet.2002;360:1737-1741. JAMA. 2003;290(13):1763-1766.
5-Neuropsychological Performance 10 Years After Immunization in Infancy With Thimerosal-Containing Vaccines. Tozzi AE1,Bisiacchi P,Tarantino V,De Mei B,D'Elia L,Chiarotti F,Salmaso S.Pediatrics.2009 Feb;123(2):475-82.
6-Prenatal and Infant Exposure to Thimerosal From Vaccines and Immunoglobulins and Risk of Autism. Price CS1,Thompson WW,Goodson B,Weintraub ES,Croen LA,Hinrichsen VL,Marcy M,Robertson A,Eriksen E,Lewis E,Bernal P,Shay D,Davis RL,DeStefano F.Pediatrics.2010 Oct;126(4):656-64
7-Prevalence and Characteristics of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years — Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2012. Christensen DL1, Baio J,Van Naarden Braun K, Bilder D,Charles J,Constantino JN, Daniels J,Durkin MS,Fitzgerald RT,Kurzius-Spencer M, Lee LC,Pettygrove S,Robinson C,Schulz E,Wells C,Wingate MS,Zahorodny W,Yeargin-Allsopp M; Centers for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Surveill Summ.2016 Apr 1;65(3):1-23.
8- The contribution of diagnostic substitution to the growing administrative prevalence of autism in US special education. Shattuck PT, Pediatrics. 2006;117(4):1028.
9-The epidemiology of autistic spectrum disorders: is the prevalence rising? Wing L,Potter D.Ment Retard Dev Disabil Res Rev.2002;8(3):151-61.
10-Thimerosal and the occurence of autism: negatif ecological evidence from Danish population-based data. Madsen KM,Lauritsen MB,Pedersen CB,Thorsen P,Plesner AM,Andersen PH,Mortensen PB.Pediatrics.2003 Sep;112(3 Pt 1):604-6.
11-Thimerosal-containing vaccines: evidence versus public apprehension. DeStefano F. Expert Opinion Drug Dafety. 2009; 8(2):1-4.
12-Thimerosal exposure in early life and neuropsychological outcomes 7-10 years later. Barile JP1,Kuperminc GP,Weintraub ES,Mink JW,Thompson WW.J Pediatr Psychol.2012 Jan-Feb;37(1):106-18.