Kızamık, salgınlara neden olabilen akut, oldukça bulaşıcı viral bir hastalıktır. Kızamık virüsü, Morbillivirus cinsinin ve Paramyxoviridae ailesinden tek sarmallı bir RNA virüsüdür.
Sıklığı
Ülkemizde kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu ve konjenital kızamıkçık sendromunun önlenmesi hedeflenmiştir. Aşılama ile ülkemizde kızamık vakaları önemli ölçüde azalmıştır. Ancak yüksek aşı kapsayıcılığına rağmen kızamık vaka artışlarına neden olmaya devam edebilmektedir. Kızamık, dünya çapında çocuklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmaya devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2023 yılı verilerine göre dünya genelinde toplam 669.083 vaka bildirilmiş olup bunların 60.756’ sı DSÖ Avrupa bölgesindendir.
Belirtileri
Kızamık enfeksiyonu, yaklaşık 10-12 günlük kuluçka sürecinin ardından semptom vermeye başlar.
- Ateş, Gözlerde Kızarıklık (konjonktivit), ve Solunum Şikayetleri: Enfeksiyonun başlangıcında yüksek ateş, konjonktivit, nezle, öksürük ve bronşiyolit gibi solunum yolu belirtileri ortaya çıkar.
- Koplik Lekeleri: Döküntü başlamadan 1-2 gün önce, yanak mukozasında görülen küçük, beyaz noktalı lekeler kızamığın ayırt edici işaretlerindendir.
- Kızamık Döküntüsü: Ateşin başlamasından 2-4 gün sonra, baştan vücuda yayılmaya başlayan döküntü görülür. İlk olarak basmakla solan döküntü, sonraki 3-4 gün içerisinde ortaya çıkma sırasına göre kaybolarak daha belirgin ve yerleşik bir görünüm alır.
Yenidoğan bebekler, anne antikorları sayesinde doğumdan itibaren kızamığa karşı geçici koruma sağlasa da, bu pasif bağışıklık yaşamın ilk yılının ikinci yarısında kademeli olarak azalır. Kesin tanı ise laboratuvar testleri ile konur.
Risk Faktörleri
Aşı öncesi dönemde kızamık yaygın bir hastalıktı ve çoğu insan çocukluk çağında enfekte oluyordu. Çoğu toplumda, 2-5 yıllık aralıklarla düzenli salgınlar görülüyor ve 20 yaşından sonra hastalığa karşı duyarlı kalan birey sayısı oldukça az oluyordu. Kızamığa karşı aşılama dünya genelinde 1960’larda, Türkiye’de ise 1970’lerde başlamış ve hastalığın epidemiyolojisini önemli ölçüde değiştirmiştir. Günümüzde kızamık, çoğu Avrupa ülkesinde endemik olmamakla birlikte, düşük bağışıklık seviyelerine sahip nüfus alt gruplarında, importe (ithal) vakalara bağlı olarak salgınlar yaşanmaya devam etmektedir. Kızamık virüsünün tek doğal konakçısı insandır.
Bulaş Yolu
Kızamık son derece bulaşıcıdır ve enfekte bir bireye maruz kalan bağışık olmayan kişilerin %90' ının hastalığa yakalanacağı tahmin edilmektedir. Virüs, hasta kişiler öksürdüğünde ve hapşırdığında oluşan solunum damlacıkları yoluyla kişiden kişiye bulaşır. Virüs içeren damlacıklar havada birkaç saat kalabilir ve virüs kirli yüzeylerde iki saate kadar bulaşıcı kalır. Enfekte kişiler, döküntünün başlamasından yaklaşık beş gün önce ve dört gün sonrasına kadar bulaşıcı kabul edilir. Kızamık, 2-4 gün süren ve yoğun öksürük ile karakterize olan ilk belirti dönemi en bulaşıcıdır. Kızamık riski yüksek olan kişiler arasında; aşılanmak için çok küçük olan bebekler, aşının bağışıklık oluşturmada başarısız olduğu kişiler ve aşılanmamış kişiler bulunur.
Aşılama ve Tedavi
Hastalıktan korunmanın tek yolu aşılanmadır. Kızamık aşısı, ülkemizde kabakulak ve kızamıkçık gibi canlı zayıflatılmış aşıların bir kombinasyonunun parçası olarak uygulanır. Canlı aşı olduğu için gebeler ve bağışıklığı baskılanmış kişilere uygulanması önerilmez. Aşıyı kaçırmış olabilecek veya aşı geçmişleri hakkında emin olmayanlar için yakalama programları mevcuttur Aşılama, Sağlık Bakanlığı’nın Ulusal Aşı Takvimi ve doktorunuzun önerileri doğrultusunda uygun zaman, aralık ve dozlarda uygulanır. Daha fazla bilgi için Aşı Takvimi’ne buradan ulaşabilirsiniz.
Kızamık için spesifik bir antiviral tedavi yoktur ve vakaların çoğu hidrasyon ve ateş düşürücüler dahil olmak üzere destekleyici tedavi ile iyileşir. Klinisyenlerin uygun gördükleri vakalarda uygun dozda A vitamini verilebilir.
Koruyucu önlemler
Kızamık son derece bulaşıcıdır ve enfekte bir bireye maruz kalan bağışık olmayan kişilerin %90'ının hastalığa yakalanacağı tahmin edilmektedir. Hastalıktan korunmanın tek yolu zamanında ve tam aşılamadır.