Kabakulak, Paramiksovirüs grubuna ait bir RNA virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Bu viral solunum yolu enfeksiyonu, esas olarak yüzün yan taraflarında ve kulakların altında bulunan tükürük bezlerinin ağrılı şişmesiyle kendini gösterir. Enfeksiyondan sonra semptomlar ortalama 19 gün içinde ortaya çıkar, ancak bu süre 14 ila 25 gün arasında değişebilir. Virüsü alanların yaklaşık olarak %30’unda semptomatik hastalık gelişir. Yaklaşık %30’luk bir grubunda ise hiçbir bulgu ortaya çıkmaz. Ancak bu hiç bulgu geliştirmeyen kişiler de etraflarına virüsü saçarak diğer kişilerin hastalanmalarına neden olur.
Sıklık
Kabakulak, aşı ile önlenebilen bir hastalıktır, DSÖ verilerine göre 2023 yılında 78 ülkede tahmini 387.529 kabakulak vakası bildirilmiştir.
Belirtileri
Kabakulak, hafif ateş, tükürük ve lenf bezlerinde şişme, baş ağrısı, kas ağrısı, yorgunluk ve iştahsızlık gibi belirtilerle kendini gösterir. Genellikle, 1-2 hafta içinde iyileşebilen bir hastalık olsa da, bazı vakalarda ciddi klinik tablolara ve komplikasyonlara yol açabilir. Ensefalit( beyin iltihabı), sensörinöral sağırlık ve orşit (testislerin ağrılı iltihabı) gelişebilir. Gebeliğin ilk üç ayında kabakulak geçirilirse düşük riski artabilir.
Risk Faktörleri
Aşılanmamış herkes kabakulak riski altındadır. Özellikle okul çağındaki çocuklar, üniversite öğrencileri ve sağlık çalışanları gibi yakın temasın yoğun olduğu ortamlarda bulaş riski daha yüksektir.
Bulaş Yolu
Bulaşmanın ana yolu, solunum damlacıklarının enfekte bireyden sağlıklı kişilere geçmesidir. Bir kişi nefes alırken, konuşurken, öksürürken veya hapşırırken solunum yolundan dışarı atılan bu küçük sıvı parçacıkları, yakın temas halinde doğrudan bulaşabilir veya havada asılı kalarak taşınabilir. Enfekte bireyler, öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında boğaz, burun ve ağız salgılarındaki damlacıkları havaya yayarak hastalığı başkalarına bulaştırabilir. Ayrıca, bu damlacıkların çevredeki eşyalara temas etmesi ve daha sonra başka bir kişinin bu yüzeylere dokunmasıyla da enfeksiyon yayılabilir. Tamamen duyarlı bir toplumda, bir kabakulak vakası 4 ila 7 kişiye hastalığı bulaştırabilir. Kabakulak hastaları, tükürük bezlerinin şişmesinden önceki ve sonraki 5 gün boyunca bulaştırıcıdır.
Aşılama ve Tedavi
Hastalıktan korunmanın en etkili yolu aşılanmadır. Kabakulak aşısı, ülkemizde kızamık ve kızamıkçık gibi canlı zayıflatılmış aşıların bir kombinasyonunun parçası olarak uygulanır. Canlı aşı olduğu için gebeler ve bağışıklığı baskılanmış kişilere uygulanması önerilmez. Aşıyı kaçırmış olabilecek veya aşı geçmişleri hakkında emin olmayanlar için yakalama programları mevcuttur Aşılama, Sağlık Bakanlığı’nın Ulusal Aşı Takvimi ve doktorunuzun önerileri doğrultusunda uygun zaman, aralık ve dozlarda uygulanır. Daha fazla bilgi için Aşı Takvimi’ne buradan ulaşabilirsiniz.
Kabakulak hastalığın tedavisinin esasını destek tedavisi (istirahat, sıvı tedavisi ve komplikasyonlara yönelik müdahaleler) oluşturmaktadır.
Hastaların belirtilerin başlamasından itibaren bir hafta boyunca evden çıkmaması ve sağlam kişilerle temasının kısıtlanması hastalığın yayılımını azaltacaktır.
Koruyucu önlemler
Bağışıklama, korunmanın tek etkili yöntemidir.